Başak Nur GÖKÇAM
PFAS veya poli ve perfloraalkil maddeler olarak bilinen sentetik kimyasallar grubu, çevre için ciddi boyutta tehdit olmayı sürdürüyor.
İçerisinde 4 bin 700’ü aşkın kimyasal oluşu ve uzun yıllarda varlığını devam ettirdiği için ‘sonsuz kimyasal’ adıyla adıyla da anılan PFAS kirliliğine karşı önlem alan ABD Çevre Koruma Ajansı, askeri ve ticari havacılık yetkilileri, askeri hava üsleri ve ticari havalimanlarında onlarca yıldır yangın söndürücü köpük kullanımından kaynaklanan bu kirliliği temizlemenin yolunu arıyor. Bu soruna çözüm geliştirmek için yeni yöntem üzerinde çalışan kimyagerler, sonsuz kimyasalla kirlenen suyu arıtmanın yolunu buldu.
UC Riverside ve Potsdam, NY’deki Clarkson Üniversitesi bilim insanları tarafından yapılan yeni keşfe göre, ağır derecede kirlenmiş suyu, ultraviyole (UV) ışık, sülfit ve elektrokimyasal oksidasyon adı verilen bir işlemle arıtmayı başardı. PFAS bileşiklerindeki ve aşırı kirli sudaki diğer konsantre organik bileşiklerdeki güçlü flor-karbon bağlarını kırarak, ayrıca ilave ısıya veya yüksek basınca gerek kalmadan oda sıcaklığında da gerçekleşen bu yöntemin, askeri tesislerde onlarca yıldır yangın söndürücü köpük kullanımından kaynaklanan PFAS kirliliğinin temizlenmesinde faydalı olması amaçlanıyor.
“PFAS’ı neredeyse tamamen yok ettik”
Nature Water dergisinde yayınlanan çalışmaya ilişkin bilgi veren UCR doçenti Jinyong Liu, “Bu çalışmada UV bazlı arıtma konusundaki araştırmamıza devam ettik, ancak bu sefer Clarkson Üniversitesi’nden bir elektrokimyasal oksidasyon uzmanıyla iş birliği yaptık. Bu iki adım bir araya getirdik ve köpüklerle kirlenmiş çeşitli su örneklerinde PFAS’ın neredeyse tamamen yok edilmesini sağladık” dedi. Clarkson’da Yrd. Doç. olan Yang Yang liderliğindeki bir ekiple yapılan iş birliğinin büyük teknik sorunları çözdüğünü söyleyen Liu, “Gerçek dünyada kirli su çok karmaşık olabilir. Reaksiyonu potansiyel olarak yavaşlatabilecek birçok şey içeriyor” bilgisini verdi.
“Reçineyi yeniden kullanmak istiyoruz”
Geliştirilen UV ışığı ve elektrokimyasal oksidasyon yönteminin aynı zamanda boncukların yenilenmesine yardımcı olabileceğini ve böylece geri dönüştürülebileceği düşünülüyor. Konuyla ilgili değerlendirmede bulunan veren UCR doçenti Jinyong Liu, “Reçinenin sürdürülebilir yönetimini istiyoruz. Bunu yeniden kullanmak istiyoruz” dedi. Araştırma, ABD Savunma Bakanlığı’nın Stratejik Çevresel Araştırma ve Geliştirme Programından sağlanan fonla desteklendi.
ABD donanması tarafından icat edilmişti
1960’lı yıllarda ABD donanması tarafından icat edilen yangın söndürme köpüğü, yanan benzin ve diğer yanıcı sıvıların etrafında sulu bir film oluşturarak yangını hızla oksijenden mahrum bırakıp söndürüyor. Yaygın kullanım nedeniyle, Savunma Bakanlığı, PFAS yayınları için ulusal düzeyde 715 askeri tesisin değerlendirilmesini emretti ve geçen yılın sonuna kadar bu sitelerden 574’ünün federal yasanın gerektirdiği şekilde daha fazla araştırmaya veya temizliğe ihtiyacı olduğunu tespit etti.
Kirliliğin önemli bir kaynağı olabilir
PFAS bileşikleri, patates cipsi torbalarından yapışmaz pişirme kaplarına kadar binlerce üründe kullanılır. Fakat yangın söndürme köpüğü, yüzlerce askeri tesisteki uçak yakıtı yangınlarını söndürmek için onlarca yıldır kullanıldığından yeraltı suyundaki PFAS kirliliğinin önemli bir kaynağı olabileceği düşünülüyor. ABD Çevre Koruma Ajansı (EPA)’nın, belirli PFAS bileşikleri için seviyelerin trilyonda 4 parçayı aşması durumunda su şirketlerinin kirliliği azaltmasını gerektiren yeni bir kural getirmesiyle, geçen ay PFAS temizlemeleri daha acil hale geldi.
